Het is vrijdagavond. We zitten bij een tuinhuis ergens aan de rand van Amsterdam. De barbecue gloeit zachtjes: er liggen sardines op en feta-pakketjes. Exact zeven dagen geleden zagen we elkaar voor het laatst op Schiphol. Daar namen we afscheid na een indrukwekkende wandeltocht op het Griekse eiland Lesbos met als doel: het ondekken wat het Europese vluchtelingenbeleid betekent voor mensen die daar aan wal komen. Dit is onze reünie, maar de vreugde ontbreekt.
Ontmoeting op het strand
Een week eerder schreef ik op mijn blog: ‘Even aarzel ik: is dit wel veilig, doen we hier wel goed aan?’ Het was het moment voordat we het zogenaamde vluchtelingenkamp Kara Tepe binnengingen. Al een week waren we opgetrokken met een aantal van de vluchtelingen die dagelijks op Lesbos aankomen. We hadden ze ontmoet op het strand, terwijl ze uit hun bootje stapten. We hadden net als zij zeventig kilometer over het eiland gelopen, bij ruim dertig graden Celsius, in de brandende zon, met nauwelijks schaduw. We hadden hun kinderen bij de hand genomen of ze helpen dragen. We waren ze als vrienden gaan beschouwen. En nu troffen we hen weer in dit vluchtelingenkamp.
Foto: Alfard met kinderen vluchtelingen
Alfard loopt 70 kilometer met vluchtelingen over het eiland.
Wat we zien, lijkt in niets op een vluchtelingenkamp zoals we dat van tv kennen: geen grote VN-tenten, geen sanitaire voorzieningen, geen waterpunten, geen bewakers. Wel kriskras door elkaar gezette koepeltentjes die de vluchtelingen zelf moeten kopen. Wel op volstrekt willekeurige punten een loshangende waterslang waar mensen zich voor iedereen zichtbaar staan te wassen, en waar door sommigen ook uit gedronken wordt. En wel afval; overal rondzwervend afval. De vluchtelingen klagen erover, willen het graag opruimen, maar bij gebrek aan containers kunnen ze het nergens kwijt.
Accountants & advocaten
Hier wonen de mensen met wie we al een week optrekken: mensen zoals wij, met een goede opleiding en een goede baan. Er zijn accountants bij, artsen en advocaten. Nog maar een paar jaar eerder waren ze van harte welkom in Europa, als toerist of als zakenpartner. Maar nu zijn ze op de vlucht voor de gruweldaden van IS en moeten hun kinderen tussen het vuilnis van afvalkamp Kara Tepe spelen. Verbijsterend.
Foto: kinderen Lesbos
Het laat ons niet los
We moesten ze achterlaten, onze vrienden. Met sommigen wisselden we telefoonnummers uit. Maar ons vliegtuig naar Nederland vertrok. Eenmaal thuis laat het ons geen van allen los, zo blijkt als we bij dat tuinhuis zitten. Documentairemaakster Linda Zwart is druk met het monteren van de beelden die ze van de reis maakte. En wij struinen al dagen Facebook en Twitter af, op zoek naar elk goed bericht. Zo lazen we tot onze blijdschap dat Artsen zonder Grenzen als enige grote NGO eindelijk écht aan de slag is op het eiland.
Slechte berichten
Helaas zijn de slechte berichten minstens zo talrijk. Het aantal vluchtelingen dat via de gevaarlijke ‘Griekse route’ binnenkomt, stijgt nog steeds. In diverse Europese landen verrijzen hekken. En tegelijkertijd horen we ook de verhalen van onze vrienden. Ze mochten Lesbos verlaten, per boot, naar Athene. Maar in Athene is het niet veel beter. En in Macedonië, Servië en Hongarije evenmin. Sommigen zijn opgepakt en in de gevangenis gezet. Ze willen niet precies vertellen wat daar gebeurde, maar de klank in hun stem en de toon van hun Whatsapp-berichten spreekt boekdelen. Ze hopen vooral nu snel in het ‘goede’ deel van Europa te komen.
Even voor de duidelijkheid: dit zijn dus oorlogsvluchtelingen, op de vlucht voor de gruweldaden van IS
Op de vlucht
Nog even voor de duidelijkheid: dit zijn dus oorlogsvluchtelingen, op de vlucht voor de gruweldaden van IS. De hele wereld heeft in verdragen vastgelegd dat je goed met deze mensen moet omgaan. Maar de realiteit is in Europa blijkbaar anders. In Europa zijn ze overgeleverd aan vervuilde kampen, corrupte politieagenten en de mensensmokkelmaffia. Twee weken geleden kon ik me daar niets bij voorstellen. Een week geleden zag ik Kara Tepe als het ongelukkige dieptepunt van het Europese asielbeleid. En inmiddels ben ik erachter gekomen dat dat afvalkamp geen dieptepunt is, maar eerder een symbool voor het falende humanitaire besef in ons hele werelddeel. En daar word ik niet blij van.
Kun je iets doen?
Maar wat kun je doen? Het is de vraag die wij ons op Lesbos uit machteloosheid meerdere malen stelden: ‘wat kun je in vredesnaam doen?’ Oorlog is te groot en de problemen op Lesbos zijn te groot. Maar nu, terwijl we de sardines op ons bord laten glijden, besluiten wij dat het tegendeel waar is: we kunnen wel wat doen en we hebben zelfs al wat gedaan. We hebben mensen het gevoel gegeven dat ze waardevol zijn.
Onze blogs hebben Stichting Hulpactie Bootvluchtelingen al over de streep getrokken om in actie te komen. In onze omgeving plannen mensen een reis naar Lesbos – omdat het eiland paradijselijk mooi is, maar ook omdat ze de plaatselijke bevolking, die al maanden in stilte noodhulp verleent, willen ondersteunen. Linda is bezig met een documentaire die ongetwijfeld de wereld gaat schokken. En de eerste lezingen zijn al gepland, want dit verhaal moet verteld blijven worden.
Foto’s: Linda Zwart
Alfard Menninga reisde samen met Narda Beunders, Linda Zwart en Rikko Voorberg van de Amsterdamse PopUpKerk naar Lesbos. Wil je meer weten over de reis of een avond erover organiseren? Mail: alfard@alfardmenninga.nl of info@popupkerk.nl. De documentaire van Linda Zwart over deze reis is eind augustus klaar. Wil je daarover meer weten, mail dan: info@lindazwart.nl.
